Preventietip van Brandweer Schinnen

Hoofdpagina

Preventietip : Kleine blusmiddelen en het gebruik ervan.

Preventietips

Kleine blusmiddelen

De onderstaande tekst bevat informatie over de verschillende soorten brand, brandklassen, blusmiddelen en blusstoffen, keuze en gebruik van blusmiddelen voor in huis, aankooptips, en het onderhoud van blusmiddelen.

1 Achtergrond info
1.1 Brandklassen

2 Zelf blussen
2.1 Het principe van blussen
2.2 Hoe blust u een brand?
2.3 Kleine blusmiddelen

3 Draagbare blustoestellen
3.1 Eisen aan draagbare blustoestellen
3.2 Blusstoffen
3.3 Gebruik van draagbare blustoestellen
3.4 Aankooptips

4 Ten slotte

1 Achtergrond info
Een beginnende brand kunt u in veel gevallen zelf blussen. Veel hangt daarbij af van snel en kundig handelen. Een goed functionerend blusmiddel kan u daarbij zeer behulpzaam zijn. Nu zijn er verschillende soorten blusmiddelen te verkrijgen. Maar niet ieder blusmiddel is geschikt voor het blussen van elk type brand. Om nu te weten welk blusmiddel voor welk type brand geschikt is, gaan we daar eerst nader op in.

1.1 Brandklassen
We kunnen branden indelen naar het soort verschijnselen dat wordt waargenomen. Bijvoorbeeld een uitslaande brand, of een smeulbrand. Een smeulbrand kan overgaan in een uitslaande brand, soms zelfs pas na uren. Daarom is dit type brand zeer verraderlijk. Omgekeerd kan ook: een brand met vuur kan (nadat de vlammen zijn gedoofd) overgaan in een smeulbrand, met alle gevaren van dien.

Een andere indeling van brand is een indeling naar de soort brandstof: een indeling in zogenaamde 'brandklassen'. Er zijn 4 brandklassen: Klasse A, B, C en D. Deze indeling is voor het blussen de belangrijkste. Het is namelijk in hoofdzaak de soort brandstof, en dus de brandklasse, die bepalend is voor het te gebruiken blusmiddel. We bespreken de brandklassen hieronder kort. Bij iedere brandklasse treft u het internationale pictogram aan.

Klasse A: Branden van vaste stoffen van hoofdzakelijk organische oorsprong, die in het algemeen met gloei- of vuur- en rookverschijnselen gepaard gaan. Voorbeelden: brand van hout, papier, textiel, plastics, enzovoorts. Bij brand in woonhuizen is meestal sprake van deze soort brand.

Klasse B: Branden van vloeibare of vloeibaar wordende stoffen. Er zijn twee groepen te onderscheiden:

• niet met water mengbare vloeistoffen, zoals benzine, terpentine, olie of vet, verf, teer, gesmolten plastic.
• met water mengbare vloeistoffen, zoals alcohol.

Klasse C: Branden van gassen, zoals aardgas, butaan en LPG.

Klasse D: Branden van metalen, zoals magnesium en aluminium. In woonhuizen komen deze branden vrijwel niet voor.

Let op! Branden die in of nabij elektrische apparatuur ontstaan, zijn niet in een aparte klasse ingedeeld. Vaak gaat het om klasse A-branden. Omdat er elektriciteit in het geding is, is slechts een beperkt aantal blusstoffen voor deze klasse A-branden geschikt.

Na enige informatie over blussen in het algemeen en over kleine blusmiddelen voor toepassing in de woning (2), en over draagbare blustoestellen (3) komen we bij het bespreken van de verschillende blusstoffen (3.2) terug op de vraag wat u het beste kunt gebruiken voor de verschillende brandklassen.

2 Zelf blussen
Een brand blussen betekent niet automatisch: water erop gooien. U kunt de brand daarmee alleen maar erger maken. In sommige gevallen is het zelfs levensgevaarlijk. Enige kennis van zaken is dus belangrijk. In dit hoofdstuk leest u het een en ander over het principe van brandblussen en over de verschillende kleine blusmiddelen en over de vershillende kleine blusmiddelen die geschikt zijn voor gebruik in en om de woning.

2.1 Het principe van blussen
Als u de condities kent waaronder een brand ontstaat, dan weet u ook hoe u de brand kunt blussen. Een brand kan alleen ontstaan als tegelijkertijd voldaan is aan de volgende voorwaarden:

• Er is een brandbare stof (vast, vloeibaar of gasvormig),
• Er is zuurstof (vrij aanwezig in lucht, circa 21%),
• De brandbare stof is voldoende opgewarmd,
• Er is een ontstekingsbron (kaars, vonk, lucifer, sigaret).

De warmte zorgt ervoor dat een vaste stof of een vloeistof gedeeltelijk verdampt of ontleedt. De gasvormige bestanddelen gaan een reactie aan met zuurstof (verbranding). De warmte die vrijkomt, leidt ertoe dat er opnieuw brandstof verdampt of ontleedt. Zo wordt de verbranding in gang gehouden. Daarbij is de verhouding tussen brandbaar gas en zuurstof van belang; bij een bepaalde verhouding kan een mengsel van die twee zelfs explosief zijn. De verbranding kan soms worden vertraagd of versneld door bepaalde stoffen, zogenaamde negatieve en positieve katalysatoren.

2.2 Hoe blust u een brand?
Wie een brand wil blussen, neemt één of meer van de voorwaarden weg die nodig zijn voor het ontstaan ervan. Zo kunt u:

• De brandstof wegnemen (bijvoorbeeld door de gaskraan te sluiten),
• De zuurstof (lucht) toevoer afsluiten (bijvoorbeeld door de toevoer af te dekken met een deken of een laag zand of poeder, of door deuren te sluiten).
• De omgevingstemperatuur verlagen (gebruik water).

De werking van de kleine blusmiddelen berust op een of meer van deze mogelijkheden.

2.3 Kleine blusmiddelen
Kleine blusmiddelen geschikt voor toepassing in de woning (of auto, caravan, boot) zijn:

• Blusdekens.
  De blusdeken is een deken vervaardigd van glasvezel geïmpregneerde wol of een ander onbrandbaar dan wel moeilijk brandbaar materiaal. Dit blusmiddel is bedoeld om een persoon die in brand is geraakt in te rollen, of brandende voorwerpen (brandklasse A) mee af te dekken. Op die manier wordt de zuurstoftoevoer afgesloten. Ook kan een 'vlam in de pan' ermee worden afgedekt, door de bovenrand van de deken over uw handen te wikkelen en vervolgens de deken rustig, en van u af, over de vlammen te schuiven. Voor huishoudelijk gebruik zijn kleine formaten verkrijgbaar, desgewenst opgeborgen in een handige container. Zodra het nodig is kunt u de branddeken met één handbeweging uit de container halen.
• Draagbare blustoestellen.
  Draagbare blustoestellen zijn gebruiksklare toestellen die met de hand gedragen kunnen worden (totaal gewicht maximaal 20 kilo). Er zijn verschillende typen en afmetingen. Ze kunnen gevuld zijn met verschillende soorten blusstoffen. Welke soort blusstof u moet gebruiken hangt af van de brandklasse. Hierover meer in het volgende hoofdstuk.
• Slangen en slaghaspels. Vaste slanghaspels zijn een standaardeis voor ieder gebouw, met uitzondering van particuliere woningen. Een goed alternatief voor woningen is het (vast) aansluiten van een tuinslang op de waterleiding. De slang moet in zo'n geval voorzien zijn van een afsluitbaar spuitelement dat verstelbaar is tot sproeistraal. De slang moet lang genoeg zijn om alle hoeken van het huis te kunnen bereiken.

3 Draagbare blustoestellen
Er zijn verschillende soorten draagbare blustoestellen te koop. De werkingsduur (10 tot 60 seconden), het bereik (3 tot 5 meter), ook wel genoemd de worplengte, en de kracht van de worp zijn afhankelijk van het type en de grootte.
Er zijn twee typen te onderscheiden:

• toestellen die permanent onder druk staan: het uitdrijfgas en de blusstof zitten in één ruimte. Zie voor het inwerking stellen de gebruiksaanwijzing op het toestel.
• toestellen die door een patroon op druk worden gebracht: de patroon zit aan de buitenkant op het cilinder, al of niet afgeschermd. Het op druk brengen gebeurt door het opendraaien van de patroon of perforeren door een inslag-mechanisme. Zie voor het inwerking stellen de gebruiksaanwijzing op het toestel.

3.1 Eisen aan draagbare blustoestellen
Blustoestellen vallen onder het Besluit Draagbare Blustoestellen (1986) krachtens de Brandweerwet (1985). Op ieder blustoestel moet een duidelijk etiket aanwezig zijn, met vermelding van het volgende:

• Type blustoestel
• Soort en hoeveelheid vulling en drijfgas
• De brandklasse(n) waarvoor het geschikt is + symbolen

• Aanwijzingen voor het gebruik + pictogrammen
• Aanwijzingen voor hergebruik
• Naam en adres leverancier of producent
• Het rijkskeurmerk en produktiejaar

3.2 Blusstoffen
Verschillende stoffen worden gebruikt voor het blussen van branden. Maar geen enkele blusstof is voor alle branden geschikt. Van de meest voorkomende blusstoffen bespreken we nu de belangrijkste eigenschappen. In het overzicht verderop vindt u welke blusstof het beste gebruikt kan worden voor de verschillende brandklassen. De volgende blusstoffen worden kort besproken:

• Water
• Zand
• Poeder
• Kooldioxide (CO2)
• Schuim

Een tot op heden veel toegepaste, veelzijdige blusstof 'halon' laten we buiten beschouwing. Het gebruik ervan is niet langer toegestaan wegens het schadelijke effect op de ozonlaag.
Water : Water is voor klasse A-branden (die in woonhuizen het meest voorkomen) een zeer goede blusstof: effectief, meestal volop voorhanden en relatief goedkoop. De werking berust op afkoelen. Afkoelen kost enige tijd. Gebruik altijd een nevel of een sproeistraal. Stop zo nu en dan. Een harde ononderbroken straal zorgt voor onnodige blusschade! Er zijn ook zogenaamde waterblussers! Er zijn ook zogenaamde waterblussers (alleen gevuld met water) te koop.
Water mag nooit gebruikt worden voor het blussen van:

• Elektrische apparatuur, tenzij de spanning is uitgeschakeld. In noodgevallen kunt u heel kort met een nevel sproeien, echter nooit met een ononderbroken straal. Daarmee zet u immers uzelf onder stroom.
• Olie of vet; de brandende vloeistof zal uiteen spatten tot een enorme steekvlam. Bij vlam in de pan: afsluiten met goed passend deksel of branddeken, die u altijd van u af op de pan schuift.
• Metalen (brandklasse D) en andere stoffen die met water reageren zoals natrium en carbid.

Zand : Zand kunt u in veel gevallen gebruiken. Bovendien is het goedkoop. Zand sluit de brand af van de lucht en dus ook van de zuurstof. Het is niet geschikt voor branden van apparatuur die onder spanning staat.
Poeder : Poeder is een vrij universele blusstof met een groot blusvermogen. De werking berust op vlamafbreking. Er zijn twee soorten poeder:

• ABC-poeder (monoammoniumfosfaat) komt het meeste voor. Het is geschikt voor brandklasse A, B en C. Dit poeder heeft een vlamafbrekende werking en laat een korstvormige rest achter.
• BC-poeder (natriumbicarbonaat, ook wel genoemd 'zuiveringszout'), is alleen geschikt voor B- en C-branden. Een variant van dit poeder met grotere bluskracht is kaliumbicarbonaat.

Het poeder is niet geleidend en is daarom ook geschikt voor het blussen van branden in of nabij apparatuur die onder spanning staat. Het blussen met poeder vereist enige vaardigheid. Poeder irriteert de huid, open wonden, ogen en slijmvliezen. Het veroorzaakt blusschade, onder meer in de vorm van een witte (vettige) neerslag. Het schoonmaken van spullen met blusschade kunt u het beste overlaten aan daarin gespecialiseerde bedrijven (de kosten worden doorgaans door de brandverzekering vergoed).
Kooldioxyde (CO²) : Kooldioxyde of 'koolzuur' is een gas dat tot vloeistof is samengeperst, verpakt in een stalen cilinder. Behalve een klein beetje vast koolzuur (koolzuursneeuw) komt kooldioxide als gas vrij (het zelfde gas als in spuitwater). De bluswerking berust op het verdringen van de lucht (zuurstof), zodat de brand verstikt. Het is geschikt voor kleine branden van de klassen B en C, en voor branden waarbij elektriciteit in het geding is. Het laat geen resten na. Het vlamstadium verdwijnt echter pas als het percentage zuurstof in de lucht, ter plaatse van de vlam, is gedaald tot 12%. Maar dit percentage is ook schadelijk voor de mens! Houd daar rekening mee, vooral in kleine ruimtes.
Het blusvermogen is beperkt. De blusstof biedt geen bescherming tegen hittestraling. Ook werkt het niet verkoelend. Het is daarom niet geschikt voor vaste stoffen; die zullen na enige tijd weer op nieuw vlam vatten.
Schuim : Schuim is een combinatie van drie produkten: water, schuimvormend middel en lucht. Het schuim vormt een schuimfilm en sluit daarmee de luchttoevoer af. Het is een goede blusstof voor klasse A- en B-branden. Het geeft weinig blusschade. Er is een grote verscheidenheid aan schuimvormende middelen, met elk hun specifieke eigenschappen. Vanwege het grote aandeel water is schuim niet geschikt voor branden waarbij elektriciteit is betrokken.
3.3 Gebruik van draagbrare blustoestellen
Draagbare blustoestellen zijn eenvoudig te bedienen. Toch is het raadzaam er eens mee te oefenen. Denk daarbij aan het volgende:
Algemeen geldt:

• Gebruik de juiste blusstof voor de brand die u moet blussen.
• Breng het blustoestel naar de plaats van de brand. Stel het in werking en benader de brand zo dicht mogelijk.
• Houd het blustoestel tijdens gebruik rechtop; realiseert u zich dat een blustoestel een beperkte spuitduur heeft.
• Na gebruik het blustoestel direkt laten vullen.

Voor water geldt:

• Een sproeistraal (nevel) is beter dan een harde straal.

Voor poeder geldt:

• Een klasse A-brand (vaste stof) blust u door de blusstraal op één punt te richten en stootgewijs te blussen. Een klasse B-brand (vloeistof) blust u door de poederstraal laag over de brand heen en weer te bewegen ('kwispelen').
• Poederblussers zijn verkrijgbaar met een inhoud variërend van 1 tot 12 kilo. De blusser van 1 kilo is erg klein en biedt nauwelijks bescherming. Voor in huis is een blusser met inhoud van 5 à 6 kg. voldoende en nog juist handzaam. De blussers werken alle ongeveer 15 tot 18 seconden. Met toenemende inhoud neemt de kracht en het bereik van de blusstraal toe (zo'n 3 tot 5 meter).

Voor schuimblussers geldt:

• Bij een klasse B-brand niet in de brandende vloeistof spuiten, maar zodanig tegen een obstakel. (bijvoorbeeld een wand) spuiten dat het schuim als een deken over de vloeistof 'uitstroomt'.
• Schuimblussers zijn verkrijgbaar met een inhoud van 6 en 9 liter.

Voor koolzuurblussers geldt:

• Koolzuurblussers met inhoud tot 5 à 6 kg zijn geschikt voor in huis of garage.
• Bij uitstroming vindt een sterke afkoeling plaats in de zogenaamde sneeuwkoker (de breed uitlopende spuitpijp). Houd dit gedeelte daarom nooit met de hand vast, want u 'vriest' er aan vast! Houd de spuitmond vast bij de handgreep.

3.4 Aankooptips

• Een blustoestel moet voorzien zijn van het rijkstypekeurmerk. Ook moet het verzegeld zijn.
• De keuze van een blusmiddel hangt mede af van de prijs die u ervoor wilt betalen. Koop echter nooit een blusmiddel alleen maar omdat het goedkoop is.
• Een blustoestel moet snel en eenvoudig uit de houder zijn te nemen.
• Het blusvermogen wordt bepaald door de inhoud van het blustoestel. Een inhoud van 2 kilo is wel het minimum. Een toestel met een grotere inhoud is beter maar ook duurder. Bovendien zijn grotere toestellen moeilijker te hanteren.
• Maak bij de aankoop afspraken over het (jaarlijks) onderhoud en controle.

4 Ten slotte

• Kies een goede plaats voor uw blusmiddelen: in het zicht en goed bereikbaar.
• Als iemands kleding in brand staat, telt elke seconde. U blust het beste door de persoon liggend in een blusdeken te rollen. Ook kunt u daarvoor een jas of een vloerkleed gebruiken. Koel daarna het slachtoffer minstens 10 minuten met lauw stromend water.
• Zorg bij het blussen dat uw vluchtweg vrij blijft. Laat u niet insluiten door brand.
• Als de brand ondanks het blussen toch groter wordt: uw medebewoners alarmeren, vluchten, en zo snel mogelijk de brandweer waarschuwen (112).