preventietipalsdesirenegaat

Preventietip van Brandweer Schinnen
Hoofdpagina

Preventietip : Voorkomen van een schoorsteenbrand...
Preventietips

Met een haard of kachel haalt u ook het gevaar van schoorsteenbrand in huis.
In Nederland komen ieder jaar gemiddeld zo’n 10.000 schoorsteenbranden voor. Bij circa 2.500 van die branden komt de brandweer eraan te pas. Een schoorsteenbrand ontstaat meestal doordat de aanslag in het rookkanaal (een dikke laag zeer brandbaar ‘creosoot’) in brand vliegt. Dat gebeurt bij een temperatuur van ongeveer 500°C. Deze creosoot, een teerachtige laag, wordt gevormd uit onverbrande deeltjes, die bij de verbranding het rookkanaal in gaan. De mate waarin deze onverbrande deeltjes ontstaan, hangt nauw samen met de keuze en het gebruik van de kachel of haard, het type schoorsteen, en de wijze van stoken. Overigens: verkeerd stoken bevordert ook de uitstoot van schadelijke stoffen via de schoorsteen. Ook binnenshuis komen bij verkeerd gebruik te hoge concentraties schadelijke stoffen vrij. Hoe u goed en veilig kunt stoken leest u verder in dit artikel.

HET PRINCIPE VAN VERWARMEN.
Er zijn twee manieren waarop kachels en haarden hun warmte kunnen afgeven:

Door straling (stralingswarmte).
Door verwarming van lucht. De lucht stijgt op en brengt een luchtstroom op gang (convectiewarmte).

De manier waarop de warmte wordt afgegeven heeft alles te maken met de bouw van de kachel of de haard. We kunnen daarbij drie typen onderscheiden:

De gesloten kachel, waarin het vuur achter deurtjes (al dan niet met glas brandt. Dit type geeft zowel stralings- als convectiewarmte af. Er zijn uitvoeringen die naast een (meestal regelbare) luchttoevoer voor de primaire verbranding ook een regelbare luchtinstroom voor secundaire verbranding hebben. Bij veel typen vindt door (niet regelbare) luchttoevoer via spleten een naverbranding plaats.

De open haard, met open vuur. Dit type geeft in zijn meest eenvoudige vorm alleen stralingswarmte af. De lucht die nodig is voor de verbranding haalt de haard uit de ruimte die verwarmd wordt of uit de (geventileerde) kruipruimte.

De haardkachel, die zowel met open deurtjes (dus als open haard) als met gesloten deurtjes (gesloten kachel) kan worden gebruikt. Bij gesloten stoken is het rendement hoger dan bij open stoken.

Spreken we in dit artikel van "haard", dan bedoelen we behalve de open haard ook de haardkachel met geopende deurtjes, net zo goed al "kachel" ook staat voor haardkachel met gesloten deurtjes.

Let op! De zogenaamde "allesbrander" bestaat niet. Een toelichting vindt u bij het bespreken van de brandstof. Meestal wordt met een allesbrander een haardkachel bedoeld die met hout of kolen gestookt wordt.

VERSTANDIG STOKEN.
Zoals eerder gezegd: bij verbranding van vaste brandstoffen komen vele verbrandingsproducten vrij. Een deel zet zich af als creosoot en kan schoorsteenbrand veroorzaken. Andere verdwijnen via de schoorsteen naar buiten. De meeste zijn schadelijk voor de gezondheid en het milieu. De mate van vervuiling wordt in grote mate bepaald door de beschikbaarheid van voldoende lucht (lees: zuurstof) en de aard van de brandstof.

BRANDSTOF.
Voor de meeste kachels en vrijwel alle open haarden is hout de enige juiste brandstof. Kolen kunnen gestookt worden in kachels, maar zijn gevaarlijk als brandstof in open vuur omdat daarbij teveel van het reukloze (levensgevaarlijke) koolmonoxide wordt gevormd. Haardblokken zijn ongeschikt. Ze zijn gemaakt van geperst papier of houtpulp. Papier en karton zijn vaak bedrukt, waardoor er bij verbranden schadelijke stoffen vrijkomen. Deze stoffen kunnen de haardkachel of de schoorsteen aantasten. Bovendien is het rendement laag.

Van alle materialen is hout de beste brandstof voor kachel of haard. Dat hout moet dan wel schoon zijn, dat wil zeggen alleen gezaagd, gekapt, gekloofd, verder onbehandeld. Ook moet het goed droog zijn; het moet minstens één jaar aan de wind gedroogd zijn.

Al eerder vertelden we dat een "allesbrander" niet bestaat. Dat is wel duidelijk na het voorgaande: het verbranden van papier, plastic verpakkingsmaterialen, gekleurde materialen, geverfde of gelakte materialen betekent de vorming van onverantwoorde verbrandingsproducten!
Barbecuen in de open haard is niet verstandig: de vetdamp slaat neer in het rookkanaal en geeft extra kans op een brand.

STOOKTIPS.

Stook de kachel uitsluitend met schoon, droog hout.
Gebruik niet te vel hout tegelijk maar voeg regelmatig kleine hoeveelheden hout toe. Maak de haard aan door een paar grote houtblokken schuin tegen elkaar te zetten; leg wat kleine aanmaakhoutjes in het midden er onder en steek deze aan.
Zorg altijd voor een klein laagje as op de bodem van de vuurplaats. Dit beschermt de onderliggende vloer tegen te grote hitte.
Zorg voor voldoende luchttoetreding. Bedenk dat, naast de benodigde verbrandingslucht, per uur nog zo’n 500 m3 lucht als ballastlucht door de schoorsteen wordt meegezogen. (Bedenk ook dat een luchtverversingssysteem meestal alleen lucht uit uw huis pompt!). Houd tijdens stoken ventilatieopeningen of roosters in ramen en deuren open.
Plaats voor een open haard een vonkenscherm en laat het vuur niet onbewaakt achter.
Houd brandbare materialen (kleden, meubilair) op veilige afstand van het vuur.
Plaats een onbrandbare plaat onder de kachel of haard en daaronder een laag onbrandbaar isolatiemateriaal.
Houd kleine kinderen uit de buurt van (open) vuur en laat ze niet zonder toezicht in een ruimte waar een haard brandt.
Doof het vuur niet, maar laat het vanzelf uitgaan. Sluit vooral niet de luchttoevoeropeningen van de (haard)kachel wanneer de haard nog brandt.

WAT TE DOEN ALS ER TOCH EEN SCHOORSTEENBRAND OPTREEDT?
Ontstaat er ondanks alle voorzorgsmaatregelen tóch een schoorsteenbrand (dat merkt u meestal aan een loeiend lawaai in de schoorsteen), doe dan het volgende:

Sluit direct de schoorsteenklep,
Sluit direct de luchttoevoer van de kachel, en, bij een haardkachel, ook de deurtjes,
Waarschuw de brandweer (112)
Doof snel het vuur in de haard of kachel met zand of soda om rook in uw huis te voorkomen,
Ventileer,
Gebruik nooit water om het vuur te doven,
Zorg dat de schoorsteen na een brand eerst wordt geveegd en geïnspecteerd op beschadiging en lekkage.

ONDERHOUD.
Uit oogpunt van brandveiligheid is het van belang uw schoorsteen minstens één maal per jaar te laten vegen. Als ook in de zomer wordt gestookt, moet dit minstens tweemaal gebeuren. Daarnaast moet de kachel of haard en de schoorsteen regelmatig worden geïnspecteerd op gebreken die een gevaar zijn voor uw veiligheid.

SCHOORSTEENVEGEN.
Nederland kent geen jaarlijkse veegplicht, zoals in andere Europese landen als Duitsland, Zwitserland en de Scandinavische landen. In Nederland wordt jaarlijks vegen van de schoorsteen slechts aangeraden. Evenmin is hier het beroepschoorsteenveger erkend en beschermd. Juist daarom is er geen land in Europamet een zo goed klimaat voor beunhazen op schoorsteenveeg-gebied als Nederland.

Het vakkundig vegen van uw schoorsteen en het controleren op gebreken kunt u het beste overlaten aan deskundigen.

En juist daarom probeert de Brandweer consumenten ervan te doordringen dat een ervaren, deskundige schoorsteenveger de beste garantie is voor deugdelijk vakwerk. Een deskundige schoorsteenveger staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, werkt met deugdelijk materiaal en heeft een toelatingsexamen afgelegd of is in het bezit van het diploma Gezel-schoorsteenveger. Hij levert na afloop van het werk een duidelijke bon of kwitantie, met daarop naam, adres, telefoon en inschrijvingsnummer bij de KvK. Van erkende schoorsteenvegers mag worden verlangt dat zij aansprakelijk gesteld kunnen worden voor eventuele fouten en dat zij zijn aangesloten bij een Bond die een klachtenregeling in het leven hebben geroepen.

Erkende schoorsteenvegers zijn te vinden in de Gouden Gids.
Informatie over deskundige veegbedrijven en richtlijnen voor het vegen geeft de Algemene Schoorsteenvegers Patroons Bond.

ZELF UW SCHOORSTEEN VEGEN.
Wilt u toch zelf uw schoorsteen vegen, neem dan de volgende punten in acht:

Verwijder de pijp tussen stooktoestel en nisbus.
Veeg bij voorkeur van boven naar beneden met een borstel met iets grotere doorsnede dan het kanaal; de kogel die aan de borstel hangt, moet minstens 2 kg wegen.
Gebruik de juiste borstels voor roestvast stalen of stenen kanalen; eventueel een stalen borstel voor het afschrapen van de wand. Bij ernstige vervuiling (creosoot) is een ramoneur nodig. Pas echter op voor beschadiging van de binnenwand.
Een kanaal met verslepingen (bochten) kan door de kogel beschadigen. Trek in dat geval de borstel met een touw, dat door het hele rookkanaal loopt, naar boven en beneden.
Gebruik uitsluitend goedgekeurd stijg- en klimmaterieel om verzekerd te zijn van uw veiligheid, en om schade aan het dak te voorkomen.

PUNTEN VAN INSPECTIE.
Bij de kachel of haard:
De kachel of haard moet regelmatig worden gecontroleerd op:

Afdichting van hang- en sluitwerk van deuren en schuiven,
Het schoon zijn van rooster en asla (op klein laagje na),
Vervuiling of doorroesten van de verbindingspijp naar het rookkanaal.

Bij geconstateerde gebreken richt u zich tot uw leverancier.

Bij de schoorsteen:
De schoorsteen moet bij het vegen worden gecontroleerd op:

Ondeugdelijke materialen: aluminium, asbestcement, gasbeton en kalkzandsteen zijn niet bestand tegen hoge temperaturen die in de schoorsteen kunnen optreden. Gasbeton en kalkzandsteen kunnen wel als buitenbekleding worden gebruikt. Gewoon staal is niet geschikt omdat het snel wegroest. Het is ook niet geschikt als het is verzinkt, het smelt immers bij 450°C.
Deugdelijke constructie.
Lekkage: bij lekkage van de schoorsteen kunnen rookgassen de woning of een buurwoning binnendringen. Duidelijke aanwijzingen van lekkage zijn: scheuren in metselwerk of keramische elementen, openstaande naden en verbindingen bij metalen elementen, niet goed sluitende roetluiken, roetzakken of nisbussen.
Verstopping: plaatselijke verstopping door ophoping van creoot wijst op constructiefouten, zoals: te grote versleping (meer dan 30°), plotselinge vernauwing of verwijding, of plaatselijk ontbreken van isolatie.

KOOLMONOXIDE EN VENTILATIE:

Bij koud weer doet iedereen er meestal van alles aan om er warmpjes bij te zitten. Soms met meer gevolgen dan het warmer worden in huis. Elk jaar weer levert het stoppen van kieren en gaten met oude kranten en handdoeken, in combinatie met slecht onderhouden gastoestellen dodelijke slachtoffers op.

Bij een onvolledige verbranding van bijvoorbeeld aardgas, hout of kolen ontstaat koolmonoxide (CO). En zeer giftig gas dat 250 maal sneller in het bloed wordt opgenomen dan zuurstof. Het CO2-gas is een echte sluipmoordenaar: je ruikt en proeft het niet en voor je het weet ben je bewusteloos. De brandweer zet de oorzaken en tips ter voorkoming in deze folder op een rijtje.

(BAD)GEISER.
Een geiser moet het aardgas, dat toegevoerd wordt, kunnen verbranden. Daar is zuurstof voor nodig. Is er te weinig zuurstof, dan is de verbranding niet volledig en vormt zich koolmonoxide. Mogelijke indicaties om het gevaar aan te zien komen zijn:

in de geiser zelf is de vlam oranje en hoger dan normaal;
door de vrijkomende waterdamp, die niet via de afvoer verdwijnt, beslaan de ramen.

PREVENTIE.
Het jaarlijks laten controleren van uw (bad)geiser door een erkend installateur is een goede preventieve maatregel. De vlam van een goed afgesteld gastoestel is blauw. Ook het afvoerkanaal moet schoon en in orde zijn. daarnaast moet er voldoende lucht toegevoerd worden. Tegenwoordig zijn er ook zogenoemde "gesloten geisers" op de markt. Deze apparaten zorgen zelf voor voldoende zuurstof, zodat er nooit sprake kan zijn van koolmonoxidevorming.

CENTRALE VERWARMINGSINSTALLATIES/GASKACHELS.
Voor de centrale verwarmingsketel in uw huis of een gaskachel in uw huiskamer geldt hetzelfde als voor een (bad)geiser. Een dodelijk ongeval deed zich voor in een nieuwbouwwijk waar een jong gezin – man, vrouw en hun zoontje van anderhalf jaar- om het leven kwam. De woning was nog maar een jaar oud en uitstekend geïsoleerd. Een centraal afzuigsysteem zorgde voor het afvoeren van de lucht uit de woning. In verband met de kou werd echter de aanvoerbuis van frisse lucht met een handdoek dichtgestopt. In zo’n geval heeft de CV-ketel binnen een paar uur alle zuurstof uit de woning verbrand en wordt koolmonoxide gevormd. Familieleden troffen het gezin levenloos aan.

PREVENTIE.
Vooral in nieuwbouwwoningen is door goede isolatie geen natuurlijke ventilatie (kieren en gaten) meer aanwezig. Daarom mogen luchtaanvoer en –afvoer nooit worden afgesloten. Ook niet bij een zeer koude winter! Let ook op de afzuigventilator van de keuken, centrale afzuiging van de keuken, wc en badkamer. Zorg ervoor dat de afvoer van de geiser op het gasafvoerkanaal is aangesloten en niet op het ventilatiekanaal. Bij oudbouw komt men ook in de verleiding om –bij extreme kou- kieren en gaten met kranten of lappen dicht te stoppen. De zogenoemde natuurlijke ventilatie is dan niet meer aanwezig, terwijl er ook niet meer op een andere manier geventileerd wordt. Ook het structureel dichtmaken van kieren en naden met behulp van kitafdichting en tochtstrips levert gevaar op wanneer er geen alternatief luchtaan- en afvoersysteem voor in de plaats komt.

SCHOORSTEEN.
Vervuiling door nestmaterialen, specie, stenen of slechte kwaliteit van het kanaal kan er toe leden dat de schoorsteen vervuild of verstopt raakt. Ook door het stoken kan een schoorsteenkanaal zodanig verstopt raken dat het dichtslibt.
De verbrandingsgassen stromen bij een verstopte schoorsteen rechtstreeks uw kamer in.

PREVENTIE.
Een schoorsteen waarbij kolen, olie of hout gestookt wordt, moet tenminste 1x per jaar geveegd worden. Een schoorsteen voor een gasgestookt kanaal moet ieder jaar worden nagezien en zonodig geveegd.

KOOLMONOXIDE-MELDER.
Bij diverse doe-het-zelf zaken zijn koolmonoxidemelders verkrijgbaar. Een melder kost circa € 45,--. Bij een te hoog percentage koolmonoxide laat de melder een luid alarmsignaal horen. Volg de montagevoorschriften goed op! Zie ook preventietip "Rookmelders, hoe werkt dat?"

KEURINGEN GASINSTALLATIE.
U kunt bij uw energiebedrijf tegen vergoeding een veiligheidsonderzoek laten uitvoeren. Voor alle gastoestellen geldt: jaarlijks onderhoud en controle door een erkend installateur is van groot belang.